Διόσκουροι, Κάστωρ και Πολυδεύκης - Τα παιδιά του Ταΰγετου.

Διόσκουροι, Κάστωρ και Πολυδεύκης - Dioscuri (Pollux and Castor)

Ουράνιοι Δίδυμοι - Αστερισμός των Διδύμων

Ή Τα παιδιά του Ταΰγετου.

26 Απριλίου, 2017.

Γράφει ο Γοργίας Επικούρειος.

Τα δύο θρυλικά αδέλφια με λακωνική καταγωγή λατρεύτηκαν από τους Έλληνες ως θεοί. Ο αρχαίος ποιητής Πίνδαρος αναφέρει ότι οι δύο αδελφοί ζούσαν στη Θεράπνη, κάτω από τη γη. Εκεί είχαν ένα ιερό, όπου πιθανά λατρεύονταν ταυτόχρονα με τον Άρη. Όπως όλες σχεδόν οι θεότητες της ελληνικής γης, διακρίνονται κατ’ αρχήν ως χθόνιες θεότητες και σταδιακά εξυψώνονται από το επίπεδο της ηρωολατρείας σε ουράνιες θεότητες. Οι Διόσκουροι μοιράζονταν επίσης ένα ναό στη Σπάρτη με τις Χάριτες και είχαν κοινούς βωμούς με τον Δία και την Αθηνά, στην αρχαία Αγορά ! 

Γενικά, η λατρεία τους απαντάται στην Αθήνα, την Πελοπόννησο, τα Κύθηρα, την Κέρκυρα, τη Μεγάλη Ελλάδα και Κυρηναϊκή (Ανατ. ακτή της Λιβύης), χωρίς να υπολογίσουμε τους τόπους που τους συγχέουν με τους Κάβειρους.

~~~~~~~~ Ομηρικός Ύμνος ~~~~~~

«Όταν οι μαύρες θύελλες σηκώνουν μαυρισμένα κύματα, οι άνθρωποι στέκουν όρθιοι στην πλώρη και προσεύχονται στα θεϊκά παιδιά του Δία και σφάζουν άσπρα αρνιά. Τότε αμέσως γαληνεύουν τα κύματα της αφρισμένης θάλασσας και ο διάπλους γίνεται εύκολος και ακίνδυνος» - Όλοι γνωρίζουν το φαινόμενο που οφείλεται στις θαλάσσιες ηλεκτρικές εκκενώσεις, οπότε μπορείς να δεις φωτεινούς θυσάνους, ιδιαίτερα στις κορφές των καταρτιών – το φαινόμενο που είναι γνωστό με το όνομα "φώτα του αγίου Ελμ". Το όνομα Ελμ θεωρείται παραφθορά του Ελένη, από ορισμένους ερευνητές. Η Ελένη σχετίζεται με τη φωτιά -όπως είδαμε από το φαινόμενο της προστασίας των πλοίων- τη φωτιά με τις δύο όψεις: Δημιουργική και καταστροφική.

Οι αρχαίοι Έλληνες απέδιδαν αυτό το φαινόμενο, στους Διόσκουρους, που ως προστάτιδες θεότητες της ναυτιλίας, ταυτίστηκαν βαθμιαία με τους Κάβειρους.

~~~~~~~~ Αστερισμός Διδύμων ~~~~~~~~

Ο Εύδοξος, μαθητής του Πλάτωνα, έδωσε πρώτος στους Διόσκουρους, θέση στο Ζωδιακό. Τον αστερισμό των Διδύμων !

Οι Δίδυμοι (Λατινικά: Gemini, συντομογραφία: Gem) είναι αστερισμός που σημειώθηκε στην αρχαιότητα από τον Πτολεμαίο και είναι ένας από τους 88 επίσημους αστερισμούς που θέσπισε η Διεθνής Αστρονομική Ένωση. Είναι βόρειος αστερισμός του Ζωδιακού Κύκλου. Άν και αρχικώς παρίσταναν δύο από τους Καβείρους και μερικές φορές τον Αμφίονα και τον Ζήθο, τους γιούς της Αντιόπης. Ο Πλούταρχος τους αποκαλούσε `Ανακες (βασιλιάδες) (οι Anaces του Κικέρωνος) και ο Θεοδώρητος Εφεστίους, θεούς δηλαδή της οικογένειας. Σχετικά λατινικά ονόματα είναι τα Dii Samothraces (από τον τόπο λατρείας των Καβείρων) και Dii Germani (οι Αδελφοί Θεοί).

Μεγάλη βαρύτητα έχει το γεγονός ότι το φως του Κάστορα ως αστέρα, πάντα εξασθενεί, ενώ του Πολυδεύκη λαμπρύνεται, στο πέρασμα των αιώνων. Με αυτόν τον τρόπο ανατρέχουμε στο συμβολισμό της θνητής και αθάνατης φύσης μας.

Η θνητή φύση φθίνει εις βάρος της θεϊκής. Με μιά άλλη οπτική, γίνεται βορά στο στόμα του Θεού, ένα μυθολογικό παρόν σε όλες σχεδόν τις μεγάλες θρησκείες.

Αξίζει να σταθούμε στο ότι και η Ελένη, έγινε αντικείμενο πραγματικής λατρείας σε πολλές περιοχές της Ελλάδας, ιδιαίτερα όμως στη Σπάρτη και την Θεράπνη (εκεί όπου λατρεύονταν οι αδελφοί της Κάστωρ και Πολυδεύκης). Μάλιστα ο Ηρόδοτος αναφέρει πως στη Θεράπνη, η Ελένη έκανε ένα θαύμα.

Θα μπορούσαμε να πούμε πως πρόκειται για μιά στενά συνυφασμένη τετραπλότητα.

Η προσωπικότητα του ανθρώπου (Κάστωρ) και το πνεύμα (Πολυδεύκης) βαδίζουν μαζί. Ο Πολυδεύκης, όντας σωτήρας, σώζει τον άνθρωπο από την απορρόφηση στην παχυλή ύλη.

Η ηρωική τους φύση περιέχει αφ’ εαυτής το εξελικτικό πρότυπο σύμφωνα με το οποίο μπορεί η ανθρωπότητα να αναδυθεί από τον περιοριστικό κόσμο της παχυλής ύλης, στα πνευματικά βασίλεια δλδ τα Ηλύσια Πεδία.

~~~~~~~~ Ιστορικό Γέννησης και Δράσης ~~~~~~~

Ο πατέρας τους ο Δίας ενώθηκε με τη Λήδα με τη μορφή του κύκνου και είναι λίγες οι ιστορίες που έχουν εμπνεύσει σε τέτοιο βαθμό την τέχνη μέσα από τους αιώνες.

Η Λήδα, όμως, την ίδια νύχτα ενώνεται και με τον άντρα της, τον Τυνδάρεω. Σύμφωνα με το μύθο, η Λήδα, από την ένωσή της με τον Δία (ως κύκνος), γέννησε δυο αβγά. Από το πρώτο γεννήθηκε η Ελένη, ενώ από το δεύτερο δύο δίδυμα αγόρια, οι Διόσκουροι (Διός + Κούροι), ο Κάστωρ και ο Πολυδεύκης. Ήταν τα δίδυμα παιδιά του Δία και της Λήδας και αδέρφια της ωραίας Ελένης. Διός-Κούροι λοιπόν, άλλά οι δύο αδελφοί όμως, έχουν διαφορετική φύση. Ο Κάστωρ είναι ο γιος του Τυνδάρεω, ενώ ο Πολυδεύκης είναι ο γιος του Διός.

Οι δύο μαζί αντιπροσωπεύουν τη θνητή και αθάνατη φύση μας.

Ο Κάστωρ γίνεται διαβόητος δαμαστής αλόγων και είναι ο δάσκαλος του Ηρακλή στο δόρυ, την ασπίδα, τις στρατιωτικές και στρατηγικές τεχνικές, ενώ ο Πολυδεύκης γίνεται αήττητος στην πυγμαχία.

Ήταν θεοί του φωτός και προσωποποιούσαν για τους Έλληνες την εντιμότητα, τη γενναιοψυχία, την τόλμη, την ευγένεια και την αρετή. Ήταν προστάτες των καραβιών και των ναυτικών.

Οι Έλληνες τους λάτρευαν και τους τιμούσαν Ως θεούς, ενώ συχνά ζητούσαν από αυτούς συμπαράσταση και βοήθεια στις δύσκολες ώρες. Ήταν οι προστάτες και σωτήρες των θνητών.

Οι Σπαρτιάτες τους είχαν σε περίοπτη θέση όσον αφορά τη λατρεία των Διοσκούρων και όταν βαδίζανε να συναντήσουν τον εχθρό, τραγουδούσαν έναν παιάνα προς τιμή τους.

~~~~~~ Η πρώτη αρπαγή της Ελένης ~~~~~~~

Όταν ο βασιλιάς της Αθήνας Θησέας, μαζί με τον επιστήθιο φίλο του τον Πειρίθου, αρχηγό των Λαπήθων, έκλεψαν την πανέμορφη Ελένη, σε ηλικία εφτά και κατ’ άλλους έντεκα ετών, μέσα από το ναό της Ορθίας Αρτέμιδας. Αμέσως οι Διόσκουροι, ξεκίνησαν εκστρατεία για να ελευθερώσουν την αδερφή τους.

Τη νεαρή Ελένη είχε κρύψει η μητέρα του Θησέα, η Αίθρα στις Αφίδνες. Οι Διόσκουροι, αφού νίκησαν το βασιλιά των Αφιδνών, τον Αφίδνα, ελευθέρωσαν την αιχμάλωτη Ελένη και κατέστρεψαν την πόλη του Θησέα, την Αθήνα.

Ένας ναός στο Άργος αφιερωμένος στην Ελευθερία, θεωρείται ότι χτίστηκε από την Ελένη, σε ανάμνηση του γεγονότος της απελευθέρωσης της από τον Θησέα. Το παιδί που γεννήθηκε από τον παράνομο αυτόν έρωτα (ήταν κατά την παράδοση) η Ιφιγένεια, την οποία η Ελένη εμπιστεύτηκε στην αδερφή της, την Κλυταιμνήστρα (πρωτότοκη της Λήδας με τον Τυνδάρεω) και σύζυγο του Αγαμέμνονα. Κατόπιν, επωφελούμενοι από το πέρασμά τους στην Αθήνα, μυήθηκαν στα Ελευσίνια Μυστήρια.

Οι Διόσκουροι υπήρξαν πρότυπα ηθικής συμπεριφοράς, ιδανικές μορφές θάρρους και ευγένειας. Ονομάστηκαν διαφεντευτές του Δικαίου και έτρεχαν σε όποιους τους καλούσαν σε βοήθεια, υποβαλλόμενοι σε πολύ σοβαρούς κινδύνους.

Τέλος, όπως και ο Ηρακλής, εξυψώθηκαν στον Όλυμπο.

Αυτό δεν αντικρούει ότι είπαμε στην αρχή για την «υπό τη γη ζωή τους» στη Θεράπνη και εξηγείται αμέσως παρακάτω.

Οι Διόσκουροι πήραν μέρος σε πολλά μεγάλα κατορθώματα των Ελλήνων ηρώων, πήραν μέρος στην Αργοναυτική Εκστρατεία και διακρίθηκαν ιδιαίτερα εναντίον του βασιλιά των Βεβρύκων, Αμύκου, τον οποίο νίκησε ο Πολυδεύκης τρέποντας έτσι σε φυγή όλους τους Βέβρυκες.

Όταν ο Θησέας και ο Πειρίθους κατέβηκαν στον Κάτω Κόσμο προκειμένου να αρπάξουν την Περσεφόνη, οι Διόσκουροι ξεκίνησαν εκστρατεία εναντίον της Αθήνας, διεκδικώντας την αδελφή τους Ελένη, την οποία ο Θησέας είχε απαγάγει και την είχε φυλακίσει στο οχυρό των Αφιδνών στην Λακωνία.

Έτσι, ενώ έλειπε ο Θησέας ελευθέρωσαν την αδελφή τους και πήραν την μητέρα του Θησέα, την Αίθρα, αιχμάλωτη στη Σπάρτη. Επιπλέον, απομάκρυναν από το θρόνο της Αθήνας, τους γιους του Θησέα και τους αντικατέστησαν με τον διεκδικητή της βασιλείας Μενεσθέα.

Οι Διόσκουροι είχαν δύο ξαδέλφια, το Λυγκέα και τον Ίδα, πού ήταν παιδιά του βασιλιά τής Μεσσηνίας, Αφαρέα. Ο Ίδας ήταν ατρόμητος πολεμιστής και ο αδελφός του, ο Λυγκέας, ήταν ονομαστός για τη δύναμη της ματιάς του· μπορούσε να δει ακόμα και κάτω απ’ τη γη.

Οι Διόσκουροι μαζί με αυτά τα Μεσσήνια ξαδέλφια τους κάνανε πολλούς άθλους μαζί. Κάποτε, κι οι τέσσερις άρπαξαν, από την Αρκαδία, ένα κοπάδι βόδια κι αποφάσισαν να τα μοιράσουν συναμεταξύ τους. Τη μοιρασιά θα την έκανε ο Ιδας.

Αυτός όμως θέλησε να βάλει στο χέρι ολόκληρο το κοπάδι μαζί με τον αδελφό του και σοφίστηκε μια πονηριά: Έκοψε στα τέσσερα ένα βόδι. έδωκε στον καθέναν από ένα κομμάτι και πρότεινε να πάρει το μισό κοπάδι εκείνος πού θα καταβροχθίσει πρώτος το μεράδι του, και τ’ άλλο μισό να πέσει σε εκείνον που θα έρθει δεύτερος. Ο Ίδας έφαγε πρώτος το κομμάτι του και βοήθησε και τον Λυγκέα να φάει το δικό του. Ο Κάστορας και ο Πολυδεύκης οργίστηκαν τρομερά σαν είδαν ότι τούς γέλασε ο Ίδας κι αποφασίσανε να εκδικηθούν τα ξαδέρφια τους, που ως τότε είχανε μαζί τους ακλόνητη φιλία.

Έκαναν επιδρομή στη Μεσσηνία κι άρπαξαν, όχι μονάχα το κοπάδι που είχανε πάρει απ’ την Αρκαδία, αλλά και μερικά απ’ τα κοπάδια του Ίδα και του Λυγκέα. Δεν αρκεστήκαν όμως σ’ αυτά, αλλά τους κλέψανε και τις αρραβωνιαστικιές τους.

Οι Διόσκουροι ήξεραν ότι ο Ίδας και ο Λυγκέας δεν θα τους συχωρέσουν για αυτά που τους έκαναν, κι αποφασίσαμε να κρυφτούν στο κούφωμα ενός πελώριου δέντρου και να περιμένουν εκεί, ώσπου ν’ αρχίσουν τα ξαδέρφια τους να τους κυνηγούν. Ήθελαν να τους επιτεθούν αναπάντεχα, γιατί φοβόντουσαν να κάνουν ανοιχτή μάχη με τον υπερδύναμο Ίδα, που κάποτε, τόλμησε να παλέψει για μια γυναίκα, ακόμα και με τον θεό Απόλλωνα.

Δεν μπόρεσαν όμως να κρυφτούμε από τα διαπεραστικά μάτια Λυγκέα, που τους διέκρινε μέσα στην κουφάλα του δέντρου, πάνω από τις κορυφές του Ταΰγετου. Ο Ίδας και ο Λυγκέας όρμησαν πάνω στους Διόσκουρους.

Προτού ακόμα καταφέρουν να βγουν απ’ τον κρυψώνα, ο Ίδας έριξε το κοντάρι του στο δέντρο και πλήγωσε κατάστηθα τον Κάστορα. Ο Πολυδεύκης χίμηξε επάνω τους. Οι Αφαρείδες δεν μπόρεσαν να τα βγάλουν μαζί του και το έβαλαν στα πόδια.

Ο Πολυδεύκης τους έφτασε κάπου κοντά στον τάφο των γονιών τους. Σκότωσε τον Λυγκέα κι άρχισε να παλεύει, για ζωή ή για θάνατο, με τον Ίδα.

Ο μέγιστος Δίας τότε παρενέβη για να σταματήσει την μάχη, ρίχνοντας ένα αστροπελέκι που έκανε στάχτη και τον Ίδα, και το κουφάρι του Λυγκέα.

Ο Πολυδεύκης γύρισε εκεί πού κείτονταν θανάσιμα λαβωμένος ο Κάστορας κι έκλαψε πικρά σαν είδε τον θάνατο να τους χωρίζει. Παρακάλεσε τον πατέρα του τον Δία, να τον αφήσει να πεθάνει μαζί με τον αγαπημένο αδελφό του.

Ο Δίας φανερώθηκε τότε στο γιο του και τον έβαλε να διαλέξει:

Ή να ζήσει παντοτινά νέος ανάμεσα στους φωτεινούς θεούς του Ολύμπου ή να ζήσει για πάντα με τον αδελφό του τη μια μέρα στο ζοφερό βασίλειο του Άδη, και την άλλη στα λαμπρά δώματα του Ολύμπου.

Ο Πολυδεύκης δεν θέλησε να χωριστεί από τον αδερφό του και έτσι μοιράστηκε την τύχη του. Από τότε, τα δυο αυτά αδέλφια πλανιούνται εναλλάξ, την μια μέρα στους σκοτεινούς κάμπους του βασιλείου του Άδη και την άλλη, στους θεούς στα παλάτια του ηγέτη των θεών, Δία. (Θεών Διάλογοι-Λουκιανός).

Από την ανυπέρβλητη αγάπη του για τον αδελφό του, ο Πολυδεύκης δε διστάζει ούτε στιγμή, οπότε ο Δίας ανασταίνει τον Κάστορα. Μετά από μισό αιώνα προβιβάζονται στην τάξη των Θεών και χαρακτηριστικό σύμβολό τους καθορίζεται το λευκό άτι (άλογο). Για τους αρχαίους Έλληνες (και Ρωμαίους) οι Διόσκουροι, οι δίδυμοι γιοι του Δία και της Λήδας, μεταφέρθηκαν στον ουρανό από τον πατέρα τους Δία, σε ανταμοιβή της αδελφικής αγάπης που επέδειξαν επί της γης.

ΕΠΙΜΥΘΙΟ

Ο θρυλικοί Διόσκουροι, Κάστορας και Πολυδεύκης θα συμβολίζουν για πάντα: Την αδελφική αγάπη, την αρετή, τη γενναιοψυχία, την τόλμη, την ευγένεια και την αρετή… και την προσφορά τους στο κοινωνικό σύνολο των ανθρώπων.

Βιβλιογραφία:

Απολλόδωρος, Βιβλιοθήκη, 3.11.2

Απολλώνιος Ρόδιος, Αργοναυτικά, 2.1-97

Ευριπίδης, Ηλέκτρα και Ελένη

Οβίδιος, Μεταμορφώσεις, 8.301-302, 372-375

Πίνδαρος, Νέμεα καί Ωδαί, 10

Πλίνιος, Φυσική Ιστορία, 2.101