ΒΑΤΡΑΧΟΙ - του Άργους, όχι του Αριστοφάνη. Ι

Πράξη Πρώτη.

... Κι εσύ δεν ξέρεις τι λες, όλα όσα είπες δεν γίνονται κι ούτε έχουν γίνει στην Ελλάδα. Πρέπει κάποιος να σε τιμωρήσει γιατί είναι άθλια όσα λες, δεν ξέρω ποιους νόμους έχεις παραβιάσει, αλλά σου πρέπει τιμωρία!

Καλά. Μέχρι να γίνει αυτό που νομίζεις ότι πρέπει να συμβεί σε εμένα, να σου πω κάνα-δυο ιστορίες, σαν παραμύθια, να περάσει η ώρα;

Για λέγε.

Ανάμεσα στα πειράματα που έχουν κάνει οι επιστήμονες, είναι το εξής.

Βάλανε κάμποσο νερό σε μια κατσαρόλα κι έβαλαν την κατσαρόλα στην φωτιά. Όταν το νερό ζεμάτισε, πετάξανε έναν βάτραχο μέσα στην κατσαρόλα με το νερό. Εκείνος αντέδρασε αμέσως μόλις το σώμα του άγγιξε το νερό. Πήδηξε έξω από την κατσαρόλα. Οι επιστήμονες αποφάνθηκαν πως το ένστικτο της αυτοσυντήρησης ενεργοποίησε την αντίδραση του βατράχου να πηδήξει έξω από το νερό όπου θα συναντούσε το τέλος της ζωής του και βασανιστικά μάλιστα, εάν έμενε.

Ύστερα βάλανε κάμποσο νερό σε μια κατσαρόλα, έβαλαν έναν βάτραχο μέσα κι έβαλαν την κατσαρόλα στην φωτιά. Μόλις το νερό ζεστάθηκε λιγουλάκι, ο βάτραχος έκανε χαρούλες. Όταν το νερό ζεστάθηκε πιο πολύ, ο βάτραχος ναρκώθηκε στην θαλπωρή του νερού κι αποκοιμήθηκε. Όταν ξύπνησε, ήταν επειδή το νερό είχε ζεματίσει, τινάχθηκε να πηδήξει έξω από το νερό αλλά το σώμα του είχε ήδη καεί σε κάποιο βαθμό. Δεν κατάφερε να εκτελέσει την εντολή που ο εγκέφαλος του ζώου είχε δώσει στο σώμα, να πηδήξει έξω από την κατσαρόλα. Ο βάτραχος εξέπνευσε εκεί μέσα και πολύ οδυνηρά, μάλιστα.

Ε, και; Γιατί μου είπες αυτή την ιστορία;

Για να περάσει η ώρα. Να σου πω μια ακόμη;

Λέγε.

Βάλανε τέσσερις πιθήκους σε ένα μεγάλο κλουβί. Στη μέση του κλουβιού, τοποθετήσανε μια σκάλα που οδηγούσε στην κορυφή του κλουβιού. Εκεί βάλανε τροφή, μπανάνες, φρέσκιες και μοσχομυριστές.

Ο πρώτος πίθηκος που ανέβηκε στην σκάλα κι ακούμπησε τις μπανάνες για να φάει, δέχθηκε μια ισχυρή δόση ηλεκτρισμού στο σώμα του. Έπεσε στο πάτωμα, σφάδαζε για λίγο, σιγά σιγά συνήλθε. Οι άλλοι τρεις πίθηκοι είδανε τα πάντα. Ωστόσο, ένας δεύτερος δοκίμασε να ανέβει την σκάλα και να πιάσει λίγο φαγητό. Δέχθηκε κι αυτός την ίδια τύχη αλλά μαζί του, το ίδιο δοκίμασαν κι οι άλλοι τρεις πίθηκοι, ανάμεσά τους εκείνος που ήδη είχε δεχθεί ηλεκτρικό σοκ. Οι δύο πίθηκοι που δεν είχαν δοκιμάσει να ανέβουν την σκάλα για να φάνε, μείνανε αμήχανοι για λίγο. Ένας από αυτούς δοκίμασε να ανέβει την σκάλα για να βρει φαγητό. Την ώρα που έπιασε τις μπανάνες, δέχθηκε ηλεκτρικό ρεύμα. Το ίδιο έπαθαν κι οι άλλοι τρεις μέσα στο κλουβί. Ένας άνθρωπος, σε γλώσσα των ανθρώπων, θα έλεγε πώς και οι τέσσερις πίθηκοι λάβαιναν μια τιμωρία όποτε έστω κι ένας από αυτούς ανέβαινε την σκάλα.

Κανένας πίθηκος δεν δοκίμασε να ανέβει την σκάλα κατόπιν.

Οι επιστήμονες, έβγαλαν έναν πίθηκο έξω από το κλουβί, κι έβαλαν μέσα έναν πίθηκο που δεν γνώριζε ούτε είχε εμπειρία από το τι είχε συμβεί έως τότε κατά την διάρκεια του πειράματος.

Όταν εκείνος προχώρησε προς την σκάλα για να ανέβει και βρει φαγητό, οι άλλοι τρεις ορμήξανε πάνω του και τον σταμάτησαν βίαια. Ίσως επειδή ήξεραν πια ότι θα κακοπάθαιναν κι οι ίδιοι αν ο νεοφερμένος τολμούσε να αγγίξει τις μπανάνες.

Ο νεοφερμένος αποπειράθηκε να ανέβει στην σκάλα αρκετές φορές. Κάθε φορά, η τύχη του ήταν να ξυλοκοπηθεί από τους άλλους τρεις σε σημείο που να παραιτηθεί από την απόπειρα να ανέβει την σκάλα. Κάθε φορά, όλο και πιο άγριος ήταν ο ξυλοδαρμός, φυσιολογικά, μέχρι που ο νεοφερμένος δεν προσπάθησε να ανέβει την σκάλα για να βρει φαγητό.

Οι επιστήμονες έβγαλαν έναν ακόμη από τους πιθήκους της αρχικής ομάδας, κι έβαλαν έναν δεύτερο νεοφερμένο πίθηκο ανάμεσά τους. Έπραξε ακριβώς όπως κι ο πρώτος νεοφερμένος.

Το εκπληκτικό δε ήταν ότι στον ξυλοδαρμό τώρα, πήρε μέρος και ο πρώτος νεοφερμένος, μιμούμενος τους άλλους δύο αρχικούς ταλαίπωρους. Κι ο δεύτερος προσπάθησε ξανά και ξανά, όπως ο πρώτος να ανέβει την σκάλα, μα κι αυτός ξυλοκοπήθηκε, κάθε φορά πιο άγρια.

Οι επιστήμονες αφαίρεσαν έναν ακόμη από τους υπόλοιπους δύο αρχικούς πιθήκους που είχαν λάβει μέρος στο πείραμα από την αρχή. Ό,τι συνέβη με τους δύο νεοφερμένους, έγινε και με τον τρίτο. Ακριβώς το ίδιο.

Όταν οι επιστήμονες αφαίρεσαν και τον τελευταίο πίθηκο από εκείνους που είχαν δεχθεί ηλεκτρικό ρεύμα, βάζοντας στην θέση του έναν τέταρτο νεοφερμένο, η ίδια συμπεριφορά και ιστορία επαναλήφθηκε. Ο τέταρτος νεοφερμένος πήγε προς την σκάλα ώστε να ανέβει για να βρει φαγητό, αλλά δέχθηκε την άγρια επίθεση των άλλων τριών νεοφερμένων.

Για να σιγουρευθούν οι επιστήμονες, αντικατάστησαν τον πρώτο νεοφερμένο με έναν πέμπτο πίθηκο. Συνέβησαν τα ίδια.

Είχαν λοιπόν ένα κλουβί με τέσσερις πιθήκους οι οποίοι ενώ λιμοκτονούσαν από την πείνα, δεν ανέβαιναν την σκάλα στο μέσο του κλουβιού ώστε να πάρουν φαγητό που βρισκότανε στην κορυφή της σκάλας να τραφούν. Αντίθετα, όποιον από το είδος τους έβλεπαν να αποπειραθεί να το κάνει, τον εμπόδιζαν βίαια.

Μα οι νεοφερμένοι δεν είχαν δεχθεί ηλεκτρικό ρεύμα. Ωστόσο, η συμπεριφορά των ομοίων τους τριγύρω τους, είχε υπαγορεύσει την συγκεκριμένη συμπεριφορά. Χωρίς οι πίθηκοι να έχουν αντιληφθεί γιατί αντιδρούσαν με βία. Χωρίς να γνωρίζουν τον λόγο.

Ε, και λοιπόν; Τι θες να μου πεις, δηλαδή;

Όπως με τους βάτραχους, έτσι για παράδειγμα όταν παρουσιάσουν πολύ σκληρά μέτρα σε έναν λαό, θα αντιδράσει. Εάν όμως εφαρμόσουν δήθεν καλά πράγματα μέσα σε μια κοινωνία, όπως η υπέρμετρη αφθονία αγαθών και υπηρεσιών, και χαρεί ο άνθρωπος στην αρχή, θα συνεχίσει να απολαμβάνει το ζεστούλικο νερό μέχρι να ναρκωθεί, οπότε δεν θα δίνει σημασία στα έργα που προετοιμάζονται για αυτόν. Όταν μια μέρα ξυπνήσει από την νάρκη του επειδή θα καταλάβει επιτέλους ότι πεθαίνει, δεν θα είναι σε θέση να αντιδράσει πλέον. Διότι στο μεταξύ, ούτε αγαθά θα έχει για να εμπορευθεί να εξοικονομήσει τα απαραίτητα για την ζωή, ούτε το κουράγιο στην καρδιά θα έχει να αντιδράσει, αφού θα αντικρίσει ξαφνικά ολόκληρη την ζωή του κατεστραμμένη, χωρίς μέλλον κι ούτε, πιο σπουδαίο, μέλλον θα βλέπει για τα παιδιά του. Συντριβή.

Και το άλλο, με τους πιθήκους;

Ο τρόπος με τον οποίο συμπεριφέρονται κι αντιδράνε οι μάζες των ανθρώπων μπορεί να ρυθμισθεί χωρίς οι ίδιοι οι άνθρωποι να γνωρίζουν γιατί κάνουν και συμπεριφέρονται όπως πράττουν.

Και το πείραμα με τους βατράχους, και το πείραμα με τους πιθήκους, τα ονομάσανε Κοινωνική μηχανική. Ένας μερικός σκοπός της είναι η χειραγώγηση του ανθρώπου.

Χμμμ, νομίζω πως καταλαβαίνω. Ε! Δες έξω από το παράθυρο, τι είναι όλα αυτά τα χαρτάκια που πέφτουν από τον ουρανό;

Μάλλον φεϊγ-βολάν, διαφημιστικά. Το ελικόπτερο που ακούμε να απομακρύνεται ίσως τα πέταξε.

Πάω να δω…. [Ύστερα από λίγα λεπτά.] Κοίτα τι γράφουν, να!

Βρε τους ατιμούληδες τι γράφουν!

Προπαγάνδα είναι. Βρωμερή και, και… προπαγάνδα! Άθλια! Πανάθλια!

Ό,τι πεις εσύ.

[Να τι γράφανε ταφανταστικά χαρτάκια της παραμυθίας ετούτης εδώ.]